Hüseyn Cavidin “Topal Teymur” pyesi əsasında hazırlanmış “Əmir Teymur” tamaşasının rejissoru Mehriban Ələkbərzadənin tamaşanın adı ilə bağlı verdiyi açıqlamalar polemika yaradıb.

Kulis.a yazıçı Mehriban Vəzir və cavidşünas alim Azər Turanın fikirlərini təqdim edir.

Mehriban Vəzir:

“Mənim fikrimcə, klassik ədəbiyyata toxunmaq, başqasının əsərinə müdaxilə etmək lazım deyil. Qoy özləri əsər yazıb, istədiyi adlarla tamaşaya qoysunlar. Hüseyn Cavidin əsərinə müdaxilə etmək olmaz. O ki qaldı, “Hüseyn Cavid filan sözü deyə bilməyib, ona görə filan sözü deyib, bununla əsəri mühafizə edib” kimi söhbətlərə... Bunlar professional söhbətlər deyil. Heç kim deyə bilməz ki, filan yazıçı bunu filan səbəbə görə yazıb. Bu, uzağı bizim subyektiv zənnimiz ola bilər. Obyektiv olan isə müəllifdi, tarixdi. Mehriban Ələkbərzadənin dedikləri tarixə qeyri-peşəkar yanaşmadır. Bu, uydurulmuş bəraətdir. Ötən əsrdə yaşamış bir adam haqqında “o belə düşünürmüş ki, onlar belə düşünərlər və heç də belə deyilmiş...” demək doğru deyil. Hardan bilirik? Hüseyn Cavid bu barədə yazılı bir fakt qoymuş olsa, o mənbəyə əsasən danışmaq olardı. “Teymurlar yetişəcəkdi, yetişmədi, türk dünyası belə oldu”... Bunu Mehriban Ələkbərzadə haradan bilir? Əcaib səslənir.

Bir də, sənət əsərində ideologiya olması düzgün deyil. Qaldı “Topal Teymur”da Turançılıq ideyası... Bilirsiniz, Hüseyn Cavid çox gözəl bilirdi ki, Azərbaycan tarixi türk dünyası kontekstindən ayrılıqda öyrənilə bilməz. Bu, bütöv bir tarixdir və tək götürülə bilməz. Bu, onun yanaşmasıdır və məncə düzgün yanaşmadır. Və bir də deyirəm, kimsənin Hüseyn Cavid adından danışmağa haqqı yoxdur”.

Azər Turan:

Hüseyn Cavidin özü “bir cümləmə, bir sözümə toxunulmasın” deyib. Hüseyn Cavid mətnini, sözünü dəyişməyi, redaktə etməyi özü qadağan etmişdi. “Topal” ləqəbinə gəlincə... Əvvəla deyim ki, “topal” sözünün heç bir aşağılayıcı, ya da alçaldıcı çaları yoxdur. Hüseyn Cavidin özünün də Teymura “topal” deməsi onu aşağılaması demək deyil. Əbdülhaq Hamidin əsərində də Teymur Topal adı ilə gedir və qəhrəman kimi göstərilir, o obrazda aşağılayıcı bir nişanə yoxdur.

“Topal Teymur” əsərində H.Cavidin əskidən gələn düşüncəyə dirənişi var. Bilirsiniz belə bir fikir var idi o zaman ki, Şərqdən Qərbə doğru barbar bir hərəkat gəlir. Cavid də bu əsərdə o düşüncəyə qarşı çıxırdı, əslində Şərq dünyasının heç də barbar olmadığını isbatlayan əsər yazmışdı. Bu əsərin ideyası da Cavidin bütün əsərlərində olduğu kimi ədalət və məhəbbət konsepsiyası idi. Mən o tamaşaya da baxmışam, fikirlərimi ayrıca yazacağam”.

• Əsərləri diplomatik hədiyyə kimi verilən xalçaçı-rəssam
• Xəstəxanadan evə buraxılan Vaqif Vəliyev vəfat etdi
• Nobel alan ilk qadın yazıçı - Ona niyə mükafat vermişdilər?