Kulis.az Mətanət Vahidin sosial şəbəkədə sənət və ədəbi agentliyin mahiyyəti ilə bağlı paylaşdığı fikirləri təqdim edir.

Bizim ədəbi mühitdə söz ən çox müqəddəsliklə assosiasiya olunur. Bu yanaşma mənəvi cəhətdən hörmət doğursa da, praktiki nəticələr baxımından müəllifin iqtisadi təminatı və deməli, həm də maddi azadlığı ilə ziddiyyət təşkil edir.

Çünki maddi asılılıq mənəvi azadlığın qarşısını kəsir.

Sözü müqəddəsləşdirən yazıçı öz yaratdığının köləsinə çevrilir. Söz\sənət yalnız mənəvi dəyər və ideya daşıyıcısı deyil, həm də kommunikasiya vasitəsi, ifadə aləti və müəllifinin maddi təminat mənbəyidir; oxucuya çatmaq üçün bazar mexanizmləri ilə əlaqələndirilməli olan əmtəədir.

Ədəbiyyatımızın dünya miqyasında yerini tapa bilməməsinin əsas səbəbi sənətə biristiqamətli, zamanı keçmiş qənaət və düşüncə mexanizmi ilə yanaşmağımızdır. İlk növbədə, bu məsələlərə münasibətimizi dəyişməliyik.

Hazırda miqyaslı ədəbi mükafatlar sözün “müqəddəsliyi”nə verilmir; necə yazmaq nəyi yazmaqdan vacib olduğu kimi, yazdığını necə təqdim etmək də çox önəmlidir.

Özümüzü dünya sənətindən qopmuş ada kimi deyil, bu böyük ədəbi-mədəni məkanın bir parçası kimi hiss etmək istəyiriksə, onlar kimi davranmalıyıq: dünyanın meydanına öz qaydalarımızla çıxmaq cəhdlərimizlə heç yerə vara bilməyəcəyik.

Zəhmətinin məhsuluna dəyər biçə bilməyən müəllif umacaqlı və “sənətkarı xalq dolandırmalıdır” tərzində inama sahib olur.

Amma gəlin, etiraf edək, hansı müəllifə yazıdığı roman üçün beş min manat qonorar verilsə, imtina edib “yox, söz müqəddəsdir, mən ona maddi dəyər biçə bilmərəm” deyəcək?

Sənətlə dolana bilməməkdən şikayətlənən də sənət adamıdır, onu “toxunulmaz” elan edən də. Maliyyə imkanlarından məhrum qalan sənət adamı “ailəsini dolandırmaq” üçün başqa sahələrdən qazanmağa məcbur olur.

İdealist baxış bucağından gördüyü sənətinə\sözünə zamanla yadlaşır, ondan üz çevirməyə başlayır, çünki fədakarlıq əbədi olmur.

Bu kontekstdə sözün müqəddəsliyi ilə bazar dəyərləri arasında balansın qorunması vacibdir; müəllif sənətinin məhsulunu əmtəəyə çevirməkdən çəkinməməldir – kitabın oxucuya çatana qədərki mərhələsində keçməli olduğu prosesləri real, labüd qəbul etməldir.

Ədəbi agentlik bizim mühitimizdə “müəllif – nəşriyyat – oxucu” zəncirində düşüb itmiş ikinci halqadır. Peşəkar nəticələrə nail olmaq üçün peşəkarca işlər görülməlidir.

Bu isə “hər əsər çap olunub uğur qazana bilər” demək deyil, “estetik dəyərə malik əsər uğur qazanar” deməkdir.

Təbii, hər müəllif öz yazdığını əsl sənət hesab edib digərlərini xor görməkdə azaddır.

Sənətkar yalnız öz yaratdığının köləsi olmadığı zaman həm mənəvi, həm də maddi baxımdan tam azad olur və yaradıcılığı ilə həm özü dolanır, həm də cəmiyyətin mənəvi zənginləşməsinə xidmət edə bilir.

• "Aldadılmağıma icazə verdim" - Günter Qrass özünü niyə bağışlamırdı?
• Yusif Səmədoğlunun 90 illik yubileyi ilə əlaqədar filmin çəkilişlərinə başlanıldı
• "Bu rüsvayçılıqlara artıq son qoymaq vaxtıdır" - "Arşın mal alan"a kim "erməni pyesi" demişdi?