Tanınmış şair-yazıçı-esseist Aqşin Yenisey müəllif və mətnlə bağlı belə bir fikir yazıb: “Müəllif həyatda ölən, mətndə diriləndir. Reinkarnasiya filoloji prosesdir.” Fransız filosofu və tənqidçisi Rolan Bart isə dünyaca məşhur “Müəllifin ölümü” esesində bu fikrin əksinə olaraq, müəllif mövqeyinin mətndə itməsi tendensiyasını irəli sürüb.

Kulis.az Aqşin Yeniseyə “Bu paradoksu necə izah edərdiniz?” sualı ilə müraciət edib. Cavabı təqdim edirik.

Sənət hiss etdiyimiz dünyadır. Hisslərin akademik izahı bir az elmi “boşboğazlıq” kimi görünür. Məktəb Məcnunu yolundan döndərə bilmədi.

Rolan Bartın “Mətnin sıfır dərəcəsi” deyə bir kitabı var, yaza bilməyənlərə yazmaq öyrədir. Sənət dünyası da bacara bilməyənlərlə doludur. Rolan Bartla Nitsşeni qarşılaşdırsaq, aləm qarışar bir-birinə. Nitsşe deyirdi: “Fakt yoxdu, şərh var”.

Sənət (müvəqqəti) həyatın fani şərhdir. Ölüdüyünü bilənin (müəllifin) şərhidir. Yaşaya-yaşaya ölümü hiss edənin şərhidir. Sənət qlobal ümiddir.

Füzuli, Kafka, Dostoyevski, Spinoza, Məmmədquluzadə, Rafiq Tağı qəbirdən yazırdılar, amma heç biri ağlımıza xitab etmirdi; hisslərimizi tərbiyə etmək istəyirdilər, insan maskalanmış heyvandı, elmdə ona “human monster” deyirlər. Mədəniyyət hisslərin tərbiyəsidi.

Ağıl gerizəkalının kəşfidir, amma həm də ağıl yaşamaq uğrunda mübarizənin son məhsulu olduğu üçün yolun davamıdır. Duyğularımıza “əlvida” deməliyikmi?

Bu gün ən modern insanlar heyvani həyata can atır. İnsan olmaq yordu bizi. Cəhənnəm hiss etmədən yaşadığımız dünyadır.

Müəllifin ölümünə gəlincə, mən heç bir mətndə belə bir intiharla qarşılaşmamışam, hətta Bartın öz kitablarında da!

• “Qatar relsinin üstündə oturub, siqnal veririk, heç baxmır” - Maşinistlə müsahibə
• Əkbər Nəcəf: "Biz tarixə coğrafiya üzərindən, İran isə milli kimlik üzərindən baxır" - Açıqlama
• Mark Eliyahu: "Ondan həm musiqini, həm də həyatı öyrənirəm"