Abdulla Şaiqin fransız soneti

Ədəbi tənqid

Ana səhifə
Ədəbi tənqid

Abdulla Şaiqin fransız soneti

16 may 2014

12:50

Kulis.az əməkdar müəllim, TQDK-nın Azərbaycan dili fənni üzrə eksperti Nazim Nəsrəddinovun “Abdulla Şaiqin fransız soneti” yazısını təqdim edir.

Abdulla Şaiqin anım günündə yadıma "Məktəb məcmuəsi" dərgisinin yeganə nömrəsində ( "Məktəb məcmuəsi" dərgisi,1925, N1, səhifə 3.)-redaktor Şərif Manatov-dərc olunmuş bir şeir düşdü. Bu lirik şeir janrına görə SONETdir. Azərbaycan ədəbiyyatında H.Cavid, C.Cabbarlı, M.Müşfiq və digər şairlər sonet yazmağa cəhd göstərmişlər.

Sonet ən çox Avropa ölkələrində yayılmışdır. Həcmi 4 bənd olur, birinci və ikinci bəndlərinin hərəsində dörd misra olur. Şeirin sonrakı 2 bəndinin hərəsi 3 misra olur. Qafiyələnməsində müxtəliflik var. Yaranma məkanına və ən tanınmış nümayəndəsinə görə tanınan növləri var.

Fransız soneti ---------- abba abba ccd eed;

İtaliya soneti ------------- abab abab sds dsd;

Şekspr soneti ------------ abab sdsd efef gg

Dünyada sonet yazan çox olmuşdur: Halyada Yakopo, Padon Antonin, Vilyam Şekspir və başqaları.

Abdulla Şaiqin, sərlövhəsini "Centlmen bir xanəndəyə " kimi oxuduğumuz soneti belədir:

Nədir, nədir o gözəl səsdə titrəyən fəryad

Ki, hər təranəsi ruhumda bir fəğan oyatır?...

O hıçkırıklar , aman kimdən istəyir imdad

Ki, qəlbimin içini hər zaman qanatır..

***

Niçin, niçin dodağından uçan fəğanlardan

İçimdə dalğalanır pək acıqlı duyğu,kədər?..

Niçin, niçin o səni inlətən amanlardan

Önümdə canlanur bir yəğin səfil yüzlər?..

***

Niçin, niçin bu səfil fəğanlar "aman"lar həp anlat,

Zavallı xəlqimizin əksi dərd - ü matəmimi?..

O inlətən səni də ruhimi ya qan ğəmimi?..

***

Unut o keçmişi hayqırma bitsin əfğanlar,

Bir az da gurlasın artıq səsində üsyanlar,

Bir az da nəğmənə qüvvət, bir az da atəş qat!

Bu , fransız sonetləri qəlibindədir. Tədqiqatçılar, bəlkə də ərəb əlifbalı bu şeirin adını başqa cür oxuyacaqlar, xanəndənin kimliyindən söz açacaqlar. Yenə də...

Hər halda düşünməyə dəyər.