Qızmar yay günlərində Ordubadın sərin havası, xoş rayihəli kəklikotulu dağları adamı bihuş edir. Yamyaşıl ağacların dərinliyindən sızan günəş şüaları insanı, sadəcə, tumarlayır. Yazda pişpişənin, zoğal ağacının ətri, həmişəbaharın rayihəsi, arıların vızıltısı insanı başqa dünyalara səsləyir. Gecələr Ya Haqq quşunun musiqisi eşidilir... Bəzən bayquşların naləsi... Nədənsə, bayquşun səsi hamını narahat edir. Sanki ailədən kiminsə öləcəyini xəbər verir bu səs. Anam tez çölə çıxıb duz-çörək qoyur ağacın üzərinə - "bunu ye və çıx get"- deyir... Sakitləşirik, ancaq qəlbimdə itirmək qorxusu göyərməyə başlayır... Zaqataladakı gilənar ağaclarını xatırlayıram... Nərgizlər solmuşdu, gilənarlar sovuşmuşdu atam can verəndə... O il sanki həyətimizdə gilənarlar tez yarpaq tökmüşdü.

Ordubadın dağları bir başqadır, yazda nanə, turşanlı, xəzaz, dağ laləsi toplamaq üçün hər kəs dağlara üz tutar. Vay o gündən bu kəklikotulu dağlarda əzizlərin uyuya... Dağların əzəməti, gözəlliyini dərin kədər əvəzləyər beləliklə. Dağlar ətəyindən silkələyib ata bilməzdi sükuta dalan məzarları... Rəhmətlik nənəm Kövkəb xanımdan dağların axşama doğru qızarmasının səbəbini xəbər almışdım uşaqkən. "Bala, bu qızartı ölülərin yansımasıdı" demişdi. Uşaqlıqdan mifik ab-havada böyümüşdük. Arada nənəm möcatlarını öpüb bir yerə toplayardı. Bu möcatları öpən kənd camaatı da tapılırdı. Daşlardan uşaq istəyən kim, Arazda itkin düşən oğlu üçün möcatlardan nicat uman kim... Daha nələr, nələr...

Rus təhsili alan, intiligent kişi idi babam. Dünya ədəbiyyatının bütün nadir kitablarını tapıb gətirərdi, ədəbiyyatı, mütaliəni sevdirmişdi mənə. Sonra soyuq bir qış gecəsi babam ağ kəpənəyə çevrildi. Qızılı Əndəmic dağlarında məskən saldı özünə... Ardınca Kövkəb xanım üz tutdu dağlara tərəf... Sonra spagetti saçlı o qız ağzından zoğalvarı qırmızılıq axıdaraq söykədi çiyinlərini dağlara ... Ən sonda Suqra xanım izlədi spagetti saçlı qızı... Gözəl Ordubad beləliklə, ağrılardan hörülmüş zindana döndü yaddaşımda. Qaçdıqca qaçdım... Getdikcə getdim, dərə, təpə demədən düz getdim... Dümdüz getdim... Hər şeyi sildim. İlan kimi qabıq qoydum. Ağrıları dondurdum. Ağlamadım bir də...

Unutdum hər kəsi o dağlarda... Lalələrə yaxın getmədim, nanə-turşanlı yemədim. Nərgiz güllərini görəndə üz çevirdim... Sarı çiçəkləri ayaqladım. Cincilimlərə nifrətlə baxdım...

İllər sonra bir gün yenə yolumu saldım Ordubaddan. Anamın əkdiyi güllər hələ də həyətdən mənə tərəf boylanırdı. Üzümlər qocalmışdı. Güllər səliqəsizləşmişdi. Gilənarlar kəsilmişdi. Qızılgül kolları yox olmuşdu. Gözucu baxırdım bütün keçmişimə... Məni xoş təbəssümlə qarşılayan, həyəcanını gizlədən anam yox idi artıq. Hər yer bomboz xatirələrlə dolu idi. Hara baxırdımsa, ruhumda qasırğalar yaranırdı. Başımı itirirdim ruhsal ağrıdan. Ruhsal ağrı aqressiyaya çevrilib boşaldı ürəyimə... Sonra gözümdən şəffaf sular töküldü torpağa, bənövşələr bitdi torpaqdan...

Elə bu anda gözüm ona sataşdı. Dağ boyda adam, dağ boyda.

Təhsilini Sankt-Peterburqda almışdı. Anam qardaşları rahat oxusun deyə gecə-gündüz özünü kül etmişdi. Sonra bu dağ boyda adam qayıtmışdı evinə. Xasiyyəti çox tünd idi. Bal işi ilə məşğul idi. Arılar belə onun dilinə tab gətirə bilmirdilər. Hər dəfə batırırdılar tikanlarını onun dilinə. Özünü bircə dəfə sorğulamayan bu adam hər zaman başqalarını sorğulamaqda özündə haqq tapırdı. Bir dəfə anamın ölümündən bir neçə gün sonra onu yasəmən ağaclarını kəsərkən tutdum. Dəhşətə gəlmişdim. Yasəmənləri dəli kimi baltalayırdı... Səbəbini soruşdum göz yaşlarında boğularaq. Çünki anamın və spagetti saçlı qızın ən sevdiyi ağac yasəmən idi...

-Yasəmənlər adamı öldürür... Yasəmən ya sən, ya mən deyir... "Əkməyin, bu ağacı" demişdim o vaxt. Düşər düşməzi var...

Nə qədər çalışdımsa, əl çəkmədi əməlindən. Bu, ağrıdanmı baş verirdi? Yoxsa, eqodanmı? Quranı zikr edən bu dindar adam bütün günahı yasəmənlərdə görürdü. İlahi hökmü əməli ilə danırdı. O vaxt çox ciddiyə almamışdım bunu... Budur, kənddəyəm. Alça ağaclarının altına düzülən rəngarəng lavaşalar mənə anamı xatırladır.... Heyva ağaclarının sıx yerləşdiyi cığırla düşürəm aşağı... Tövlənin yanından keçəndə məni qəhər boğur. O vaxt spagetti saçlı qızı burada son dəfə çimizdirirdilər. Zoğalvari qırmızılıq axan torpaqda sonralar dəlisov bənövşələr cücərdi... Yuyulduqdan sonra üzündə nəhəng təbəssüm yaranmışdı... Bəli, bu baş vermişdi. İçi rahatlıqla dolmuşdu elə bil. Xoşbəxt idi sanki bu dünyadan getməkdən.

Xatırlayıram, o vaxt bizdə televizor yox idi. Mən qürurli idim, spagetti saçlı qız və bacısı bu rəngli şeytan əməlini izləmək üçün dağ boyda adamın evinə gedərdilər gizlicə... Yarım saat keçmədən ağlayaraq qayıdırdılar... Nəmi baş vermişdi əziz oxucum?

Dağ boyda adam körpələri qovmaq üçün yenə yeni bir səbəb tapmışdı. Bu dəfə mövzu sarımsaq qoxusu idi...

Bəzən maşa ilə düşərdi dalımızca... Dağ boyda adam uzaqdan görünəndə qəm çökərdi atasız kasıb balkonumuza... Görəsən, yenə nə baş vermişdi? Yenəmi anamı ağladacaqdı? Dağ boyda adam fərq qoyardı insanlar arasında. Ağ günün ağartdıqlarına işıq bəxş edərdi. Qara günün qaraltdıqlarının kabusu, zülməti olardı... Şər Allahı idi sanki... İllər sonra düzəldiyinə azca inanmaq istəmişdim...

İl 2023 və mən yenə dağların ətəyində uyuyanları zyarət üçün getdim Ordubada. Çatar-çatmaz dağ boyda adam məni görüb, ürküb qaçdı. Nə baş verirdi belə? Ürkək baxışlarla ətrafa baxdım. "Sən cadugərsən, məndən uzaq gəz" - deyərək qaçmağa başladı. Hər kəs təəccüb içində dağ boyda adama baxırdı. Axırıncı dəfə onu arxamda buraxanda Quran oxuyur, namaz qılırdı. İndiysə, cadudan-pitidən, Fatmanisədən dəm vururdu.

Sankt-Peterburqda təhsil alan bu adam getdikcə cadu-pitinin əsiri olmuşdu. İnsanları Allahın yox, cadunun öldürdüyünü düşünürdü. Arada pullarını cadu etməyə sərf edirdi. Fəxrlə danışırdı ki, 1000 manat verdim, bacının həyatını xilas etdim. Cadu etdirdim. Dəhşətə gəlirəm. Dərk edirəm ki, insanları müqəddəs kitablar dəyişdirə bilməz, xislət vacibdir. Budur, illər sonra ordayam ... Xatirələrin məngənəsində darıxır ruhum. Bağışlamağa, əfv etməyə çalışıram bu adamı. Necə əfv edim? Necə əfv edim uşaqlığımın kabusunu... Gəncliyimin ağırlığını... Orta yaşımın şər Allahını. Şər Allahı ətrafına özükimiləri də toplamışdı. Ən əsası, bir çox qohumları. Hansı ki arxada ona gülürdülər. Ancaq üzünə-üzünə bu dağ boyda adama tərif deyirdilər. Onu daha çox mənfiliklər törətmək üçün cəsarətləndirirdilər.

Uşaqkən hansısa reaksiyanı verməyə qorxurdum. Çox vaxt isə ən yüksək şəkildə tənqid edirdim onu... Anamı incidir, mənim asiliyimdə onu günahkar görürdü.

Yaddaşında məni üsyankar cadugər kimi saxlamışdı. Mən böyüdüm, yazar oldum.. "Beklenen Dolunay" romanını yazdım... Magiyadan, cadugərlərdən bəhs edən postmodern romanı oxuyub, daha da qorxub şər Allahı və məni cadugər elan edib...

Bu məni dəhşətə gətirdi. Bilmədim gülüm, ya ağlayım... Şər Allahı şəklimi götürdüyü kimi qaçıb şarlatan bir cadugərin evinə və mənə ən ağır şərləri oxuyub üfləyiblər. Universitet məzunu, məmur idi...

Yenidən qəhər boğdu məni. Bəzi məkanlar, insanlar heç vaxt dəyişmirmiş. Bizi inkişafdan saxlayan, ruhumuzu gəmirən kəsəyənlərdən uzaq gəzmək ən doğrusu imiş. Bəzən uzaqlıqlar da kifayət etmir. Bəzən təhsil, təlim, tərbiyə, din də kömək etmir. Genetika, insanlıq, şəxsiyyət daha vacib amilə çevrilir... Mən arxamı dönərək oranı əbədi olaraq tərk etmək qərarı qəbul etmişdim. Daxilimdə isə deyirdim ki, "Al, hər şey sənin olsun" ... Cığırlar məni bu torpaqlardan uzaqlaşdırırdı. Xatirələr çilik-çilik olurdu. Sapsarı sünbüllər dolu-dolu üzümə baxırdı. Mən də dolmuşdum... Həm də uşaqlığımdan bugünədək üzərimə yağdırılan təhdidlər, alçaldılmalar, ayrı-seçkiliklər, mühakimələrlə...

Artıq bu torpaqlara, bəlkə də, nə vaxtsa, tək şey üçün qayıdacaqdım... Dağların ətəklərini ziyarət etmək üçün...

Gözlərim dağlara zilləndi. Qızartılar böyümüşdü. Ölülərin ruhları yenə yansımışdı dağlara... Getməli idim, getməli idim... Yenə getməli idim...

Əlvida ana, əlvida, spagetti saçlı qız...

• İstanbul Beynəlxalq kitab fuarından qayıdan “Fəxri qonağ”ın əhvalatı
• Azərbaycan arağının qələbədə rolu - “Tamamilə məxfi” sənədlər
• Əlişir Nəvai Beynəlxalq Mükafatının sahibi açıqlandı