Bir dəstə filosof günlərin bir günü Mövlanə Cəlaləddin Ruminin yanına gəlib, onları narahat edən bəzi suallara aydınlıq gətirməsini ondan xahiş edir. Mövlanə bu sualları müəllimi Şəms Təbrizinin cavablandırmasını daha uyğun görür və filosofları Şəmsin yanına göndərir. Həmin vaxt o, məsciddə toplaşan camaata kərpiclə təyəmmüm etmənin üsullarını göstərirmiş.
Qeyd: Təyəmmüm - suyun tapılmadığı zaman və ya tapılan suyun natəmizliyi ucbatından torpaq və ya tərkibində torpaq olan bir şeylə fiziki baxımdan təmizlənmədir. Namazdan, ibadətdən öncə vücudun təmizliyini təmin etmək məqsədiylə bu şəkildə dəstəmaz və ya qüsl alına bilər. Dəstəmazda təyəmmümün məqsədi dilə gətiriləndən sonra əllər iki dəfə torpağa və ya torpaq cinsindən başqa bir şeyə vurulur, əvvəlcə üzə, sonra isə sağ və sol qola dirsəyə qədər məsh çəkilir.
Filosoflar Şəmsə bəzi sualları olduğunu bildirəndə o: “Soruşun” - deyir.
Alimlərdən biri sualını səsləndirir:
- Siz “Allah var” deyirsiniz. Biz də şərt qoyuruq: “Onu bizə göstərə bilsəniz, biz də, eynilə sizin kimi, ona tapınarıq”.
Şəms Təbrizi təmkinlə:
- O biri sualını ver, - deyir.
Alim dillənir:
- Şeytanın oddan, alovdan yarandığını iddia edirsiniz, sonra da deyirsiniz ki, ona atəşlə divan tutulacaq. Bəyəm od da odu yandırar?!
Gülümsünən Şəms sonuncu sualı eşitmək istəyəndə alim deyir:
- “Axirət tərəfdə hər kəsə əməllərinin qarşılığı veriləcək, hər pisliyə, yamanlığa görə layiqli cəza kəsiləcək” deyirsiniz. Niyə bu insanlara öyüd-nəsihət verməkdən, onları doğru yola dəvət eləməkdən usanmırsınız? Qoy ürəkləri necə istəyir, elə də yaşasınlar, bildiklərini eləsinlər, onsuz da bütün hallarda haqq etdikləri cəzanı alacaqlar da!
Alim sözünü bitirəndə Şəms əlində tutduğu kərpici onun təpəsinə çırpır. Başından qan fışqıran alim tez qaçır şəhər qazısının yanına və Şəmsə qarşı məhkəmə qurulmasını tələb edir: “Mən ona elmlə bağlı suallar verdim, o isə cavab vermək əvəzinə, kərpiclə vurub, başımı yardı”.
Məhkəmədə Şəms bu şikayətə cavab olaraq deyir:
- O, mənə üç sual ünvanladı, mən də onlara sadəcə öz cavabımı verdim.
Bu cavabdan heç nə anlamayan qazı müttəhimin öz mövqeyini ətraflı açıqlamasını tələb eləyir.
Şəms Təbrizi deyir:
- Zati-aliləri! Bu adam mənə: “Allah-təalanı göstərə bilsən, mən də ona tapınaram” - dedi. Əgər o, başına çırpdığım kərpicin onda yaratdığı ağrını bizə aşkar şəkildə göstərə bilmirsə, o ağrının yalan, yoxsa gerçək olduğunu biz haradan bilək?! Əgər o, bunu bacarsa, mən də günahkar olduğumu səmimi etiraf eləyərəm.
.İkinci sualında o, oddan xəlq olunan şeytana zatındakı atəşlə necə divan tutulacağına şübhə bəslədiyini bildirdi. Bunun cavabında mən bu hərifin özü kimi qara torpaqdan, gildən yoğrulan, yaradılan kərpici onun təpəsinə vurdum. İndi durub, şikayət eləyir ki, torpaqdan yoğrulan kərpic onun canını ağrıdıbmış. Əgər torpaqdan hazırlanan kərpic torpaqdan xəlq olunan insanoğluna əziyyət verə bilirsə, bəs onda atəş niyə oddan yaradılan şeytana əzab verməsin?!
Üçüncü sualında isə: “Bu camaatla nə işiniz var? Niyə bunlara addımbaşı necə davranmalı olduqlarına dair ağıl, məsləhət verirsiniz?! Bu haqqı sizə kim verib, axı?!” – dedi. Bu hərzə-hədyanı eşidəndə düşündüm ki, əlimdəki kərpiclə bunun başını yarmağa, vallah və billah mənim də haqqım çatır. Odur ki, çox düşünüb-daşınmadan həmin haqqdan yararlandım.
Bəs indi niyə sözünü və özünü bilməyən bu adam durub gəlib divanxanaya və sizdən öz haqqını tələb eləyir?! Niyə mənim əməlimə görə cəzalandırılmamı istəyir?! Əgər bu fani tərəfdə xırda-xuruş xətalara görə hər kəs digərinin cəzalanmasını, addımbaşı haqqın, ədalətin bərqərar olmasını tələb edə bilirsə, bəs onda sonu bilinməyən axirət aləmində niyə hər kəs layiq olduğu dəyəri, haqqı almasın?!
