1905-ci ilin yanvar ayında Hərbi Akademiyanın iki məzunu kirayə qaldıqları evdə tutularaq həbs olunurlar. Həbs olunan gənc yüzbaşılardan biri Mustafa Kamal.

Mustafa Kamal o zaman 24 yaşında idi. Evdə axtarış aparanların diqqətini gənc zabitlərin kitabları cəlb edir. Bunlar Avropada nəşr olunmuş qəzet və jurnallardan kəsilmiş parçalar, bu parçalara gənc zabitlərin etdikləri qeydlər, bir də kitablar arasında Namiq Kamalın əsərləri.

Həbs olunanları “Bəkirağa bölüyü” adlanan, əsasən siyasi məhbusların saxlandıqları həbsxanaya salırlar.

Zindanda ağır şəraitdə yaşasalar da gənc zabitlər orda da kitab oxumağı tərgitmirlər. Maraqla oxuyurlar. Bu arada həbsin səbəbini də öyrənirlər: “Sultan 2-ci Əbdülhəmidə bombalı suiqəsd planı”.
Dindirilmə zamanı Mustafa Kamal müstəntiqin yanında hərb məktəbindən tanıdığı birini də görür. Adı Fəthiymiş. Məktəbdən qovulubmuş. Qalacaq yeri olmadığı üçün Mustafa Kamal ona acımış, bir neçə dəfə evində qonaq saxlamışdı.

O zamanlar Akademiyanın müdavimləri tez-tez Mustafa Kamlgilə yığışır, ölkədəki siyasi prosesi müzakirə edir, Avropada baş vermiş inqilablardan, onların yaranma səbəblərindən danışır, şeirdən, Namik Kamalın əsərlərindən söhbət edir, Sultan 2-ci Əbdülhəmidin hakimiyyətini tənqid edirmişlər.

Bu müzakirələrdə əksər hallarda imperiyada baş verən bütün uğursuzluqlar sultanın ayağına yazılırdı. Sən demə onların acıyıb sığınacaq verdikləri dostları bu danışıqları gizlicə qeyd edirmiş
Fəthi xəfiyyə imiş. Fəthi yığdığı bütün məlumatları gizli polisə təqdim edərək bildirir ki, Mustafa Kamal və dostu Sultan 2-ci Əbdülhəmidə bombalı sui-qəsd təşkil etməyi planlaşdırırlar. Hətta suiqəsdin yeri və zamanı da bəllidir. Ramazan ayının 15-də Sultanın “Hırkai-Şərif” ziyarəti zamanı arabasına bomba atılacaqmış.

Təbii ki, bütün bunlar iftiraydı. Bu istintaqın uzanmasına bir səbəb var idisə o da Mustafa Kamal və dostunun hakimiyyətə müxalif olması və Mustafa Kamalın hərbi akademiyada müdavim ikən qəzet buraxması idi. Qəzet isə əl yazısı ilə yazılmış bir vərəqdən ibarət idi.
Osmanlının önəmli paşalarından olan Əli Fuadın atasının işə qarışmasından sonra gənc zabitləri sərbəst buraxırlar. Amma onlar cəzasız qalmırlar. Hərbi Akademiyanı uğurla bitirmiş bu iki gənc hərbçi karyeralarını sürgündə başlamalı olurlar. Mustafa Kamal Şama, Əli Fuad isə Beyruta təyinat alır.

Böyük ədib Əbdürrəhim bəy Haqverdiyevin “Bomba” adlı hekayəsini məktəbdən bilirik. Filmi də var. Sadə, aydın dillə yazılıb. Amma nə gözəl də təsvir edib. Artıq qocalmış və pensiya yaşına az qalmış qorodovoy Kərbalı Zaldan işdə pristav da narazıdır.

Nə olur olsun bomba, tapanaca, tüfəng heç olmaya, sapı qırıq bir balta tapmalıdır. Arxasını onsuz da bilirsiz. Bomba rabatay məsələsi.
Pristav, qlabəyi, jandarmlar tökülüşüb gəlirlər, məlum olur usta Feyzullanın evində kisənin içindəkilər qarpız imiş.

Əbdülrəhim bəy bu hekayəni yazanda dünya Atatürkü tanımırdı.

• İstanbul kitab sərgisi bizə nə öyrətdi?
• Slovakiya Prezidenti Qobustan qoruğunu ziyarət edib
• Bakıda aktyor və arvadını öldürənlər həbs edildi